ایران و عراق. همسایه و یا شریک تجاری

سید سپهر قوام الدینی

دو کشور ایران و عراق با داشتن مرزهای آبی و خاکی مشترک در جنوب ایران و ارتباط دیرینه به لحاظ سیاسی ،اقتصادی و تجاری در منطقه خاورمیانه جایگاه ویژه ای دارا می باشند.

به طور خاص، شروع روابط کاری و تجاری بین ایران و عراق به فروردین 1308 ه.ش و اعزام هیئت حسن نیت از سوی پادشاه عراق به ایران باز می گردد.

 

روابط ایران و عراق:

این روابط که دربعد سیاسی همواره تنشهایی را در پی داشته و این تنشها نیز همواره روابط اقتصادی را تحت الشعاع قرار میدادند به چند دوره و بخش تقسیم میشود:

1- سال 1337 ه.ش مصادف با کودتای عبدالکریم قاسم و قوت یافتن پانعربیسم و گرایش های قومی و قبیله ای افراطی اعراب در نظام سیاسی عراق با تنش سیاسی در روابط ایران و عراق توام شد.

2-سال 1341، در این سال با روی کار آمدن دولتهای میانه رو عبدالسلام و عبدالرحمن عارف تنشها تا حدودی تعدیل یافت که در نهایت تا سال 1347 روابط حسنه میان دو کشور حکمفرما بود.

3- در سال 1347 با روی کار آمدن رژیم بعث عراق دوره جدیدی از تنش بین دولتها آغاز شد تا جایی که این تیرگی روابط در سال 1359 منجر به یک جنگ نظامی شد ،اما با سقوط رژیم منحط بعث عراق و روی کار آمدن  یک دولت شیعه مردمگرای دموکراتیک به طور علنی موانع ارتباطی میان دو کشور برداشته شد و با تداوم سیاستهای تنش زدایی که در زمان حکومت آقای هاشمی رفسنجانی شروع و در دولتهای بعدی نیز ادامه یافت روابط حسنه و در نهایت موانع اقتصاد و تجارت دو جانبه میان دو کشور برداشته شد تا جایی که در دوازده ماهه سال 87 دولت جمهوری اسلامی ایران بالغ بر 2میلیاردو383 میلیون دلار کالای غیرنفتی به بازار عراق صادر کرد که این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن که معادل یک میلیاردو 586 میلیون دلار بوده است بالغ بر حدود 80 درصد افزایش را نشان میدهد.

در سال 1388 سهم صادرات ایران به عراق با 1105 میلیون دلار افزایش رشد 64 درصدی را تجربه کرده است و در چهار ماهه سال 1389 حسب آمارهای رسمی حجم مبادلات تجاری بین ایران و عراق 1.2 میلیارد دلار بوده است که صدالبته رشد بالایی را در این زمینه نشان میدهد.

تشکیل اتاق مشترک بازرگانی و صنایع و معادن ایران و عراق:

در سال 1383 با تشکیل اتاق مشترک میان دو کشور علناٌ روابط تجاری هدفمندتر گردید ، به نحوی که تجار و بازرگانان ایرانی توانستند با آسودگی خاطر اقدام لازم را جهت صادرات به بازار تشنه عراق انجام دهند. بازاری که پس از 2 جنگ سخت با ایران و کویت و تجاوز همه جانبه آمریکا به خاک این کشور بیش از بیش نیاز مبرم خویش را به طور علنی بیان می ساخت.

عراق ، بازاری هدفمند برای کالاهای صادراتی ایران

همانگونه که در بالا اشاره شد ، با فعالیت رسمی اتاق مشترک ایران و عراق و با توجه به اینکه نیاز مبرم به کالاهای اساسی و ترمیم و بازسازی زیرساختها بیش از بیش و به وضوح در کشور عراق خودنمایی می کردند بازرگانان ایرانی حضور پرقدرتی را برای این مهم شروع و روند صادرات با هماهنگی اتاق مشترک شدت گرفت.

پلاستیک و صنایع وابسته،کاشی و سرامیک ،صنایع غذایی،آهن و میلگرد و خدمات فنی و مهندسی به عنوان کالاهای پیشرو در این زمینه مطرح و تولیدکنندگان با رفع موانع حاصله با تمام قوا صادرات را آغاز و ارزآوری خوبی را نصیب بدنه اقتصاد ایران اسلامی کردند.

این امر تا بدانجا پیش رفت که کشور عراق در نه ماهه منتهی به آذر سال 93 ، با 17.59% سهم ارزش دلاری و 20.15% سهم وزنی در رتبه دوم صادرات ایران قرار گرفته است ، سئوال اینجاست؟ آیا این خود نمیتواند دلیلی محکم بر جذابیتهای بازار عراق برای صادر کنندگان ایرانی باشد ؟ در این راستا آیا

1-از همه پتانسیل های موجود استفاده کرده ایم؟

2-عراق تا چه زمانی میتواند بازار هدف خوبی برای صادر کنندگان ایرانی باشد؟

3-از ظرفیتهای خود در صادرات به نحو احسن بهره گرفته ایم؟   

عراق نخستین شریک تجاری ایران

بر طبق آخرین آمار ، تجارت خارجی با عراق در سال 93 رقمی به ارزش 5 میلیاردو737 میلیون دلار و صادرات خدمات فنی و مهندسی حدود 400 میلیون دلار بوده است. البته جمهوری اسلامی ایران در این مدت حدود 59 میلیون دلار واردات از کشور عراق داشته است که این خود حاکی از روابط بهینه تجاری با کشور دوست و همسایه عراق است. تا سال گذشته برترین محصولات صادراتی به کشور عراق سیمان، سرامیک و کاشی بود که پیش بینی میشود در سالجاری مجدداٌ موادغذایی و محصولات معدنی نیز به بازار عراق راه پیدا نمایند.

البته با روند نادرستی که در زمینه صادرات به کشور عراق درپیش گرفته ایم و بعضاٌ دایره صادرات در برخی زمینه های خاص منوط به شخص و یا گروهی خاص می باشد میتوان اذعان داشت بحث صادرات با اگر و اما های زیادی روبرو باشد که این خود مانعی در جهت حضور با توان بالقوه در این بازار پرطمطراق خواهد بود.

به عنوان مثال : اگر بازرگانی با توجه به رشته کاری در زمینه مواد غذایی برای یکی از محصولات پرطرفدار سیب زمینی با برند خاص اقدام نماید، در نهایت ناباوری به بن بست خواهد رسید زیرا برند خاص یادشده که بسیار معتبر میباشد در انحصار شخص حقیقی بوده و شخصیت حقوقی مورد نظر شما را به هماهنگی با شخص حقیقی دعوت می نماید.

ایران،صادرکننده وعراق، واردکننده

کشور عراق طی سال 1393 معادل 6 میلیاردو 183 میلیون دلار به وزن 16 میلیون و 730 هزارتن کالا به ارزش ریالی 16 هزارمیلیاردتومان از ایران واردات داشته است. صادرات به عراق نسبت به سال 1392 رشد 2.5% را تجربه کرده اما از نظر وزنی کاهش 3.6%  تجربه شده است.

سال 1393 ، انواع کالاهای صادراتی به عراق:

• سیمان   596 میلیون دلار
• کاشی و سرامیک   330 میلیون دلار
• بوتان مایع   151 میلیون دلار
• فرآورده های لبنی    140 میلیون دلار
• بستنی و فرآورده های مرتبط    138 میلیون دلار
• پروپان مایع    135 میلیون دلار
• لوازم آرایشی و بهداشتی    116 میلیون دلار
• رب گوجه فرنگی    108 میلیون دلار

عوامل لازم برای ورود به بازار عراق

کیفیت،سرعت و قیمت از عمده مسائل مهم جهت ورود به بازار هدفی چون عراق است. البته بسته بندی نیز یکی دیگر از عوامل بسیار مهمی است که متاسفانه تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی با دقت و کیفیت به آن نمی پردازند. عدم دقت لازم در این راستا ممکن است منتج به از دست دادن بازار پرطمطراق عراق شود. به هر روی با توجه به موقعیت سیاسی ایران در منطقه و در عین حال به عنوان اولین کشوری که بعد از رژیم بعث و حضور آمریکا کشور عراق را به رسمیت شناخت و همواره در راه استقلال و تمامیت ارزی این کشور کوشید پیش بینی میشود با رعایت استانداردها ، جلوگیری از انحصار صادرات کالاهای تولیدی به کشور یادشده، صادرات اجناس با کیفیت و کالاهای با کیفیت ،رعایت اصول کلی صادرات اعم از بسته بندی و حفظ کیفیت بتوانیم میزان صادرات را فراتر از ارقام فعلی ببریم.

با پتانسیل هایی که در بدنه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران موجود است و با توجه به نیازهای بازار عراق به لحاظ زیرساختی و بازسازی عراق هنوز تا رسیدن به مطلوب کارهای زیادی داریم. دولتمردان در صورت فراهم نمودن شرایط لازم می بایست بر کالاهای صادراتی به لحاظ کیفی نظارت بیشتری داشته باشند تا بتوان ضمن افزایش صادرات و نیازسنجی هرچه بیشتر بازار عراق ارزآوری بیشتری را نصیب جمهوری اسلامی نمایند و ما بتوانیم خود را به عنوان یکی از بزرگترین صادر کنندگان در منطقه بشناسانیم.