سید سپهر قوام الدینی / نشان آنلاین : اعتیاد ، انکار آمارها یا مواجهه با واقعیت ها؟

واقعیتهای تکان دهنده:

- پدر معتاد پس از مصرف شیشه دختر خردسال خود و دختر صاحبخانه اش را در منطقه شوش تهران کشت و 4 نفر دیگر را مجروح کرد.(خبرآنلاین 29 مرداد 92)

- فرزند معتاد: پس از مصرف مواد مخدر شیشه پدرم را به شکل گوسفندی دیدم که باید او را بکشم و با همین توهمات پدرم را کشتم و بدنش را قطعه قطعه کردم . (عصر ایران 21 اردیبهشت 91)

-فرزند معتاد در دامغان پس از مصرف شیشه مادرش را به قتل رساند و منزل مسکونی را به آتش کشید. (فارس مرداد 92)

- پدر معتاد در شیراز کودک یک ساله خود را بدلیل شکستن پایپ (ابزار مصرف شیشه) به قتل رساند. (مهر 20 اذر 91)

- مرد معتاد همسر و دو پسر خردسال خود را در شهرستان بهشهر به قتل رساند. (مهر 20 آذر 91)

- مرد معتادی که برای مرخصی از کمپ ترک اعتیاد خارج شده بود برادر خود را با ضربات چاقو به قتل رساند. (فرارو 15 آذر 92)

- معتاد: پس از مصرف شیشه پدرم را همانند گوسفندی دیدم و با احساس خوشایندی که از ذبح گوسفند داشتم ، سرش را بریدم و بدنش را قطعه قطعه کردم. (برنامه شوک شبکه3 سیما24 دی 93)

- و...

آیا این داستان ادامه دارد؟؟

 

آلودگی هوا جان شهروندان را تهدید می کند، ریزگردهای معلق در فضا بسیاری را راهی بیمارستان کرده است،سونامی سرطان، تورم، فقر، بیکاری، طلاق، رکود، خشکسالی، کمبود دارو، تحریم و... گریبانگیر جامعه ایران است اما هیچ یک از این معضلات آنچنان که اعتیاد بنیان جامعه و خانواده ها را تهدید می کنند، مشکلات حاد و فوریتی محسوب نمی شوند.

 اعتیاد از بین برنده و تهدید اصلی جامعه محسوب میشود. اعتیاد تهدیدی بی انتها برای بنیان و اساس خانواده است.

بلای خانمانسوز اعتیاد همچنان قربانی می گیرد ، آیا مسئولین ما آمار صحیحی از میزان گسترش و گستردگی اعتیاد در جامعه دارند؟ آیا درک درستی از آنچه مردم عادی به صورت روزمره در خیابانها می بینند دارند؟ آیا اخبار حوادث را مطالعه می کنند؟ اصلا متولیان امر آیا از آماری که همکاران شان در مورد این معضل داده و می دهند اطلاعی دارند؟

واقعی سازی آمار اعتیاد ضروری است و مسئولین دولت تدبیر و امید با نگاهی ویژه  نباید از بیان آن ابایی داشته باشند. اعلام آمار واقعی اعتیاد می تواند تلنگری لازم برای دستگاههای انتظامی و قضایی باشد تا اولویت های خود را بر مبنای تهدیدهای امنیتی عینی تغییر دهند. همچنین تمام نهادها و مسئولین باید به میزان و مدت مسئولیتشان در این زمینه پاسخ گو باشند. آمارهای به جا مانده از دولتهای نهم و دهم نشان از کاستیهای شدید در مبارزه با این پدیده شوم را نمایانگر است. آیا به راستی چنین است؟

مواد مخدر صنعتی و سنتی بیداد میکنند. کارگاههای ساخت مواد مخدر صنعتی در بسیاری از منازل پابرجاست و فعالیت دارند، به راستی معضل چیست ، این درد بی درمان و این معضل بی انتها را چگونه میتوان کنترل کرد؟

اوج مصرف مواد مخدر در کشور در سال های 95 و 96 خواهد بود. . این پیش بینی است که مدیرکل دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی با استناد به پژوهشی آن را ارائه داد اما بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند، آینده بازار مواد مخدر در کشور به این سادگی ها قابل پیش بینی نیست.

بر خلاف آنچه بسیاری از مردم گمان می کنند جریان های اجتماعی، سیبی نیست که اگر به هوا پرتاب شود هزار هزار چرخ بخورد و نشود روندشان را در آینده پیش بینی کرد و در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، وضعیت پدیده های مختلف اجتماعی با استفاده از داده های معتبر قابل پیش بینی است اما این اصل برای همه کشورهای دنیا و همه مسائل اجتماعی صادق نیست.

به عبارتی دیگر سطح توسعه یافتگی یک کشور و جنس مسئله اجتماعی، در پیشگویی متخصصان از وضعیت آن در آینده مؤثر است.

بنا بر گمانه زنیها و آمارها پیش بینی میشود ظرف 3الی4 سال آینده آمار اعتیاد در کشور به اوج می رسد و گرچه هم اکنون شاخص اعتیاد در کشورمان 3 تا 3.5 درصد جمعیت است اما در سال های 95 و 96 این رقم به 5 تا 7 درصد خواهد رسید.  

این روانشناس با استناد به همان پژوهش اعلام کرد که در سال 1400 افزایش آمار معتادان متوقف می شود و نوعی ثبات در وضعیت آماری اعتیاد بوجود می آید.

بیکاری ارتباط مستقیمی با مسئله اعتیاد دارد. در سال های 95-96 بیکاری در کشور افزایش پیدا می کند پس شمار معتادان نیز زیاد می شود اما پس از آن،  وضعیت اعتیاد به تعادل می رسد، چون مشکل کنکور جوانانی که سال های پیش پشت کنکور بوده اند حل می شود و آن ها کم کم جذب بازار اشتغال می شوند.

خیلی چیزها را در نظر نگرفته اند!

 بازار اعتیاد در کشور، پویا و غیر قابل پیش بینی است و در تغییرات آن، عوامل داخلی و خارجی دخیل است که در پیش بینی آماری وضعیت اعتیاد در آینده، از نظر ریاضی نمی شود آنها را لحاظ کرد اما به شدت بر شرایط تأثیر می گذارند و می توانند اوضاع را کاملاً دگرگون کنند.

تا دو سال دیگر، قرار است نیروی های نظامی خارجی افغانستان را ترک کنند و  معلوم نیست خالی شدن این کشور از خارجی ها به افزایش کشت خشخاش بینجامد یا به کاهش آن که هر کدام از این رخدادها بر شرایط بازار اعتیاد در ایران تأثیر خواهد گذاشت.

ممکن است با خروج نیروهای خارجی از افغانستان، طالبان بار دیگر در این کشور صاحب قدرت شوند و بنابر روال گذشته، مساحت وسیعی را زیر کشت خشخاش ببرند یا شاید اوضاع برعکس شود و دولت افغانستان قاطعانه تر با کشت خشخاش برخورد کند و مساحت زمین های زیر کشت را ثابت نگه دارد از سوی دیگر افغانستان تنها وارد کننده مواد مخدر به کشورمان نیست و سیاست کشورهای آسیای میانه که وضعیت مواد مخدر صنعتی را در دنیا کنترل می کنند و بخشی از آن را نیز به ایران می فرستند در سال های آینده قابل پیش بینی نیست.

برنامه های داخلی کشورمان برای مهار اعتیاد هم از ثبات کافی برخورد دار نیست و وقتی شاخصی تا این حد بی ثبات باشد نمی شود آینده آن را پیش بینی کرد. معلوم نیست سیاست های داخلی در مبارزه با قاچاق مواد مخدر و درمان اعتیاد در کشور چگونه باشد و هنوز نمی دانیم آیا مسئولی که سر کار می آید به شیوه ای غلط بر یکی از وجوه درمان اعتیاد یا مبارزه با قاچاق مواد مخدر به شکل خاص متمرکز می شود یا بین آنها توازن بوجود می آورد.   

نگرانی این درمانگر اعتیاد از تغییرات مدیریتی در ستاد مبارزه با مواد مخدر به این علت که در ایران با تغییرات مدیریتی، سیاست های کلی سازمان ها عوض می شود حال آنکه در کشورهای توسعه یافته، تغییر مدیر به تغییر همه سیاست ها و نیمه کاره گذاشتن برنامه های پیشین یا دگرگون کردن کلی آنها نمی انجامد.

هم اکنون اعتیاد در کشورمان بیکار و شاغل نمی شناسد و آمارها نشان می دهد شمار زیادی از معتادان ، شاغل هستند.  

با کدام اطلاعات، آمار می گیرید؟

اطلاعات پایه دقیق، ابزار کار پژوهشگر است بویژه زمانی که او قصد آینده پژوهی داشته باشد اما زمانی که این اطلاعات اساسی وجود ندارد یا مخفی می شود و در اختیار پژوهشگران قرار نمی گیرد دیگر نمی توان به درستی پژوهش ها اعتماد کرد.

دو مرجع اصلی آماری درباره اعتیاد در کشورمان یعنی طرح ارزیابی سریع اعتیاد در سال 86 و  آمارگیری دیگری در همین حوزه در سال 90، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، جامع و کامل نبوده است و بنابر این نمی شود آمار ارائه شده در آنها را درباره شمار معتادان در کشور ، مبنای طرح های آینده پژوهی اعتیاد در سال های بعد قرار داد.

شناخت کامل از شیوه تفکر معتادان مبنای دقیق پژوهش در زمینه اعتیاد است یعنی پژوهشگر باید بداند که چه فرایند فکری معتاد را ترغیب به تغییر الگوی مصرفش از مواد مخدر کم خطر به پرخطر می کند و یا اساسا علیرغم همه تهدیدها ، چه چیز باعث می شود او تصمیم بگیرد اعتیادش را ترک کند اما در ایران چنین پژوهش های روانشناسانه ای انجام نشده است و بنابر این پژوهشی که مبنای آن شناخت دقیق معتادان باشد، هنوز در دست نیست تا بر مبنای آنها آینده وضعیت اعتیاد در کشور پیش بینی شود.

باتوجه به گفته های پژوهشگران، به نظر می رسد هنوز کشورمان به سطحی از توسعه یافتگی نرسیده است که پژوهشگران بتوانند آینده وضعیت اعتیاد را با کمک گرفتن از شیوه های ریاضی پیش بینی کنند و به همین علت گمانه زنی هایی در این حوزه حتی اگر به حقیقت نزدیک باشد، برای مسئولانی که قصد سیاستگذاری در حوزه درمان اعتیاد و مبارزه با قاچاق مواد مخدر را دارند چندان قابل اطمینان نیست.

با این حال اما حقایقی که نشان می دهد آمار معتادان در کشورمان در حال افزایش و سن آغاز مصرف مواد مخدر رو به کاهش است، قابل کتمان نیست و به همین علت حتی اگر رسیدن به بیشترین آمار معتادان در سال های 95 و 96 در کشور رخ ندهد، وضع کشورمان در حوزه درمان اعتیاد و مبارزه با قاچاق مواد مخدر امیدوار کننده نیست و سازمان های متولی این امور باید تا دیر نشده در این باره چاره اندیشی کنند. 

 تمرکز دولت طی یکسال گذشته و حتی در سنوات قبل در عرصه سیاست خارجی متوجه حل و فصل پرونده هسته ای و کاهش تحریم ها بوده است، آیا معضل اعتیاد به اندازه تحریم دارو و تحریم سیستم بانکی جامعه ایران را تهدید نکرده است؟ آیا کارتل های مواد مخدر در اشاعه این سم مهلک در جامعه موفق نبوده اند؟

برای حل و فصل این معضل دستگاه سیاست خارجی چه تدبیری اندیشیده است؟ 

 امنیت ملی، امنیت اجتماعی، امنیت روانی و تمامیت جامعه ایران و ایرانی از سوی بزرگترین تولید کنندگان مواد مخدر (افغانستان و پاکستان) تهدید می شود، جوانان ما هرروز بیش از بیش در دام این بلای خانمانسوز گرفتار میشوند ، دولتمردان دولت تدبیر و امید چه برنامه ای برای این بحران جدی دارد؟

و ایا این داستان همچنان قربانی خواهد گرفت ..... ؟