سید سپهر قوام الدینی // بررسی بازار صادرات محصول استراتژیک پسته ، بازارهای هدف

محصول استراتژیک پسته بررسی صادرات سال 1385 لغایت 1394

برنامه صادراتی ، بازارهای هدف

• کلیات

• مراحل صادرات

• اتاق فکر

• امکان سنجی بازارهای هدف صادراتی

 

• کلیات

  به عنوان یک مجصول استراتژیک ، جایگاه خاصی را در بین محصولات کشاورزی و تولیدات باغبانی به خود اختصاص داده است. آمار حکایت از آن دارد که پسته ایران چه جایگاهی در دنیا به عنوان یک محصول مهم و ارزآور دارا می باشد.

  در سال 1386 این محصول ارزشمند 55 درصد صادرات محصولات کشاورزی و 66درصد صادرات محصولات باغبانی و 8درصد صادرات عیرنفتی را به خود اختصاص داده است.

  در شرایط فعلی ، حدود 73% از سطح بارور این محصول استراتژیک ، معادل 30 درصد از تولید و بیش از 59% از صادرات جهانی پسته با اگرها و اماهایی در اختیار کشور ما قرار دارد.

  در سال 1386 معادل 12/5 میلیون دلار صادرات داشته ایم و طی 7 ماهه سال 1387 این رقم به 63/6 میلیون دلار رسیده است.

  در سال 1385 این محصول 70 درصد ارزش صادراتی محصولات باغی ، 61% ارزش صادراتی محصولات کشتورزی و بیش از 8درصد از صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است.

  در هفت ماهه سال 1392 مقدار 32200 تن پسته خندان به ارزش 265 میلیون دلار از کشور صادر شده بود که این رقم معادل 20 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل را نشان میدهد.

  مهرماه سال 1393 ، آمار گمرک ایران نشان از صادرات 101 هزار تن پسته به ارزش 2/82 میلیون دلار و 3 درصد از کل صادرات را در ماه یادشده نشان میدهد.

  در هفت ماهه سال 1393 ، معادل 38600 تن پسته خندان به ارزش 321 میلیون دلار به کشورهای خارجی صادر شده است و این یعنی افزایش21 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل.

  قیمت متوسط هرکیلو پسته صادراتی برابر 3/8 دلار یا حدود 26 هزار تومان میباشد. صادرات پسته خندان در این مدت به لحاظ ارزش حدود 65/1 درصد از کل صادرات کشور را شامل میشود در حالی که درصد صادرات پسته در گذشته معادل 48/1 درصد از صادرات بوده است.

  طبق گزارش گمرک، پسته ها با پوست تازه یا خشک، دومین قلم از اقلام عمده صادرات کالاهای غیر نفتی در آبان ماه سال ۱۳۹۳ بوده اند. این پسته در آبان، ۲۲.۳ هزار تن به ارزش ۱۸۲.۹ میلیون دلار صادر شده است. سهم وزنی پسته در این میان، ۰.۳۳ و سهم ارزشی آن ۵.۵۲ درصد از کل بوده است.

  
  همین طور هم انواع پسته خندان در داخل پوسته تازه یا خشک هم در رتبه بیست و چهارم قرار دارد. وزن صادرات این محصول ۳.۷ هزار و تن ارزشش ۳۰.۴ میلیون دلار بوده است. در هشتمین ماه سال، مغز پسته تازه یا خشک هم در ردیف سی و ششم قرار گرفت و به اندازه ۱.۱ هزار تن و ۱۷.۹ میلیون دلار صادر شد. همچنین در این ماه انواع پسته ناخندان (دهان بسته) در داخل پوسته تازه یا خشک هم در پله سی و نهم نشست. این محصول به وزن ۲.۳ هزار تن و ارزش ۱۶.۷ میلیون دلار از ایران به کشورهای دیگر فرستاده شد.

  
  علاوه بر این، در کل هشت ماه اول سال93، در مجموع انواع پسته خندان در داخل پوسته تازه و خشک، به اندازه ۳۵۱ میلیون دلار از کشور صادر شده است. بیشترین صادرات هم به هنگ کنک به ارزش ۱۰۲ میلیون دلار انجام شده است. همین طور کمترین پسته خندان به ارزش ۸۵۰ دلار به موریس فرستاده شده است. البته در کل پسته خندان به ۵۷ کشور دنیا رفته است و بیشترین پسته صادر شده از نظر ارزش دلاری در کشور محسوب می شود.

  
  بعد از پسته خندان از فروردین تا آبان ماه، پسته ها با پوست تازه یا خشک قرار دارند. براساس گزارش گمرک،۳۲۴ میلیون دلار پسته با پوست تازه یا خشک از کشور بیرون رفته است.

  
  
  صادرات پسته ناخندان هم در کل ۸۳ میلیون دلار صادر شده که اولین مقصد آن باز هم هنگ کنگ بوده و آخرین هم کشور قطر. مغز پسته تازه و خشک ایران هم خریدارهای خاص خود را دارد. به طوری که در این هشت ماه اول سال، ۱۱۹ میلیون دلار از این محصول به ۳۹ کشور دنیا فرستاده شده است.

لرزاندن بازار پسته دنیا توسط ایران

اگر تحریم‌ها علیه ایران برداشته شود، پسته ایرانی به دلیل کیفیت مناسب و تازگی و نیز قیمت پایین دوباره بازار جهانی را قبضه می‌کند و نخستین کسانی که از این مسئله آسیب می‌بینند کشاورزان آمریکایی است. ایران دومین کشور بزرگ صادر کننده پسته است و این محصول برای ایران دومین محصول ارزآور بعد از نفت نیز محسوب می‌شود.

این گزارش تاکید کرده است که پسته کاران کالیفرنیایی طی ۱۰ سال گذشته به رغم خشکسالی‌ها سطح زیر کشت پسته را دو برابر کرده‌اند و تولیدشان از ۵۱۳ میلیون پوند فراتر رفته است. این گزارش افزوده است: مسئله افزایش عرضه پسته ایران در بازارهای جهانی از یک سو می‌تواند به نفع مصرف کندگان جهانی باشد، چرا که طی سالهای اخیر قیمت این محصول سرسام‌اور گران شده و افزایش ۴۰ درصدی را تجربه کرده است.

رئیس اجرایی شرکت کشاورزی دی ام سی سی معتقد است که افزایش عرضه پسته ایران فشاری را بر تولید کنندگان دیگر جهان بیشتر خواهد کرد. اما برای دوست داران آجیل و مغز، افزایش تولید پسته ایران خبر خوبی است، چرا که طی ۵ سال گذشته قیمت پسته در جهان ۴۰ درصد رشد داشته و عرضه بیشتر پسته ایرانی قیمت را پایین خواهد کشید.

سال گذشته آمریکا حدود ۱.۳ میلیارد دلار صادرات پسته داشته و ایران نیز در همین حدود پسته صادر کرده است، از سالهای گذشته ایران یکه تاز بدون رقیب در تولید و صادرات پسته بود اما در دو سال گذشته به دلیل مشکلات آب و خشکسالی، تولید آمریکا از ایران سبقت گرفت.

امسال مسئولان بخش کشاورزی ایران پیش بنیی کرده‌اند که تولید پسته ایران دوباره بر بام جهان خواهد درخشید و گوی سبقت را از آمریکا خواهد ربود.

آمارها از میزان صادرات پسته طی چهارمین ماه امسال نشان می‌دهد که صادرات پسته روند صعودی را که از ابتدای سال جاری آغاز کرده بود، ادامه داده و به این ترتیب در تیر ماه صادرات این محصول نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته نزدیک به 9 برابر افزایش وزنی داشته است.

بر اساس این آمار ایران طی تیرماه 94 به میزان 3500 تن پسته با پوست تازه یا خشک به دیگر کشورها صادر کرده‌ است که ارزش آن به کمتر از 30 میلیون دلار می‌رسد.

بر این اساس صادرات پسته به لحاظ وزنی نسبت به همین مدت در سال گذشته 9 برابر افزایش پیدا کرده‌ است و این درحالی‌ است که قیمت هر کیلوگرم از این محصول 0.1 دلار کاهش یافته و به 8.4 دلار رسیده‌ است.

همچین آمار گمرک نشان می‌دهد که طی چهار ماهه نخست امسال با 15 برابر شدن صادرات پسته به لحاظ وزنی، صادرات این محصول مجموعا به بیش از 16 هزار تن و ارزش نزدیک به 135 میلیون دلار رسیده است.

این در حالی‌ است که در همین مدت طی سال گذشته ایران تنها کمی بیش از یک‌هزار تن پسته به دیگر کشورها صادر کرده بود که ارزآوری آن به کمتر از 10 میلیون دلار می‌رسید.

همچنین در این مدت پسته در رتبه شانزدهم محصولات صادراتی ایران قرار گرفته و 46 کشور در سراسر جهان از مشتریان این محصول به حساب می‌آیند.

فهرست اقلام صادراتی گمرک از چهارماهه نخست سال جاری نشان می‌دهد که ایران در این مدت به کشورهای امارات، انگلستان، بلاروس، یوگسلاوی، پاکستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، آلمان، اردن، ازبکستان، اسپانیا، استرالیا، اسلواکی، افغانستان، اوکراین، ایتالیا، بحرین، برزیل، بوسنی، تاجیکستان، تایوان، ترکیه، ترکمنستان، تونس، سوریه، سنگاپور، سوئد، شیلی، صربستان، عراق، عربستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، قطر، کویت، لبنان، لهستان، لیتوانی، مالزی، مصر، مکزیک، هنگ کنگ، هند، ویتنام و یونان پسته صادر کرده است.

پسته به عنوان یکی از مهمترین اقلام صادرات غیرنفتی ، همواره بیشترین سهم از صادرات غیرنفتی را دارد و جایگاه ویژه ای بین محصولات صادراتی دارد. پیش بینی میشود درآمد ارزی حاصل از صادرات پسته به بیش از یک میلیارد دلار در سال بالغ شود.

بخش صادرات ایران به علت نبود یک سیستم بازاریابی و بازرگانی مناسب و کارآنتوانسته است به خوبی توسعه یابد و همواره نبود یک سیستم مناسی تبلیغاتی و اطلاع رسانی در بخش مبادلات خارجی باعث گردیده تا ایران علیرغم دارا بودن کالای خوب و کیفیت مطلوب نتواند چایگاه شایسته خود را در بازارهای جهانی بدست بیاورد.

• مراحل صادرات

  اولین قدم در امر صادرات مثبت و بهینه و در اختیار گرفتن بازارهای صادراتی دارا بودن برنامه ای مدون و مشخص برای تداوم حضور در بازار است.

• امکان سنجی بازارهای هدف صادراتی محصول استراتژیک

• تامین کالای صادراتی

• اخذ مجوزهای صادراتی برای مراحل کار

• در اختیار داشتن سبد متنوع کالای صادراتی و شرایط متفاوت قابل ارائه.

• بسته بندی مناسب و بین المللی ، (Packaging)

• مذاکره با خریداران

• انعطاف پذیری در ارائه شرایط فروش طبق سیاستهای شرکت

• اینکوترمز (نحوه تحویل)

• تهیه متن قرارداد بین المللی و دوزبانه

• امضای قرارداد و سعی در انجام بهینه تعهدات (برندسازی)

• شروع مراحل حمل کالا با تهیه اسناد صادراتی

• تبادل اسناد

• سعی در عدم مغایرت اسناد مبادله شده.

• و..........

• اتاق فکر

  صادرات امری پیچیده و در عین حال بسیار مهم میباشد. شناساندن برند صادراتی ، انجام تعهدات سر وقت ، و رعایت اصول صادرات از جمله بسته بندی بهینه و قابل صادرات همه جزء عواملی هستند که به برند سازی کالای صادراتی کمک شایان توجهی می نمایند.

  برای انجام امور یادشده اتاق فکری کاربلد و کارآ بسیار مثمر ثمر خواهد بود.

  وظیفه اتاق فکر  بررسی راهکارهای صادرات مداوم و حضور در بازارهای صادراتی میباشد. به مجرد حضور در بازارها و برندسازی تداوم حضور رمز موفقیت خواهد بود. اگر سبد کالایی متنوعی داشته باشیم به یقین میتوان سلیقه های کلی را در نظر گرفت . اتاق فکر در بخش بازرگانی و تعامل با مدیریت مجموعه در نهایت با بررسی سیاستهای کلی در امر صادرات شرکت یکی از عوامل مهم موفقیت خواهد بود. حتی در راه تبادل اسناد صادراتی و با توجه به وضعیت نامساعد و ناپایدار اقتصادی، سیاسی به جهت دریافت وجه صادرات اتاق فکری قوی میتواند کمک شایانی نماید.

• امکان سنجی بازارهای هدف صادراتی

  صادرات محصولات استراتژیک شرایط و برنامه و هدف خاص خود را دنبال می نماید. پسته به عنوان یک محصول استراتژیک و ارزآور کمک شایانی به صادرات غیرنفتی کشور می نماید.

  55 درصد از سهم تولید جهان و 83 درصد از بازار مصرف جهانی و 74 درصد بازار مصرف اروپا  و بیش از 60 درصد بازار خاور دور در اختیار ایران است.

  در زمانی که اقتصاد متکی به نفت ما (اقتصاد تک محصولی) ، حسب تحولات موجود دنیا نفت بشکه ای زیر 40 دلار را تجربه می نماید و اگر فروش هم انجام شود ارز حاصل از صادرات پیرو برنامه های تحریمی ایران با اگر و اما بر خواهد گشت، (هنوز رفع تحریمی صورت نپذیرفته است) و کسر بودجه حاصل از فروش نفت شدیداٌ در اقتصاد ما تاثیر گذار خواهد بود کالاهای استراتژیک به عنوان یک عامل مهم نقش بی بدیلی در عبور از اقتصاد تک محصولی خواهند داشت و عامل مهمی در جهت بهبود شرایط اقتصاد غیرنفتی خواهند داشت.

بخش خصوصی و کالاهای استراتژیک

• همانگونه که اصل 44 قانون اساسی از کاهش تصدی گری دولت در اقتصاد خبر میدهد و تقویت بخش خصوصی را خاطر نشان میسازد ، متاسفانه این امر هنوز در زمینه کالاهای استراتژیک رنگ واقعیت بخود نگرفته است. هنوز بخش خصوصی در پیچ و خم شرایط نامساعد اداری و قوانین دست و پا بسته بروکراسی غوطه ور است. تقویت بخش خصوصی یعنی تقویت اقتصاد.

• امکانات بخش خصوصی در راستای اهداف اصل 44 قانون اساسی و همچنین تبیین خواسته های اقتصاد مقاومتی میتواند عامل مهمی برای عبور از بحرانهای رکود اقتصادی باشد.

  در حال حاضر گمرک ایران با بستر سازی و حذف قوانین زائد و به روز رسانی صدور مجوزها گام بلندی در جهت بهبود فضای کسب و کار در نظر گرفته است.

  آمریکا در حال حاضر برای تا سال 2020 رقم 600 هزار تن را برای تولید پسته خود در نظر گرفته است ، اما این در حالی است که اگر ما تلاش نکنیم و در شیوه ها و شکل تولید خود تحول ایجاد نکنیم خوشبینانه به رفم 200 هزار تن برسیم و این یعنی از دست دادن بازارهای جهانی.

  بررسی نمودار بالا نشان میدهد با توجه به دارا بودن حدود 55درصد از سهم پسته جهان توسط کشورمان متاسفانه به علت ضعف بازاریابی و عدم شناخت بهینه بازارهای صادراتی هدف و نبود برنامه ریزی مناسب در حال فاصله گرفتن از سطح استاندارد در این زمینه و عقب ماندن از قافله هستیم.

• راهکارها:

• بررسی بازارهای هدف صادراتی

• تامین کالای درجه 1 برای صادرات

• بازاریابی (Marketing)

• هدف گذاری

• تبیین برنامه جامع صادراتی به جهت حضور مداوم در بازار

• برند سازی

• تقسیم بندی مشتریان صادراتی و سعی در جهت ارتباط با همه آنها

• تهیه سبد متنوع محصول پسته و سعی در تامین همه سلیقه و ذائقه های مشتریان.

• ارتباطات داخلی (لازم و ضروری است).

• تهیه قراردادهای تکنیکال و معتبر

• بسته بندی مناسب صادراتی (خیلی مهم )، راهکار ماتدگاری در بازارهای هدف صادراتی

• اخذ مجوزهای لازم

در نهایت با علم به تمام مسائلی که در بالا اشاره شد به این نتیجه میرسیم که صادرات کالاهای استراتژیک شرایط خاصی را به جهت حضوری خاص در بازارهای صادراتی طلب مینماید، اگر با برنامه و اصولی وارد شویم ماندگار خواهیم بود، اما اگر صرفاٌ برای حضور وارد شویم نه تنها وارد نخواهیم شد که خروج زودهنگامی را تجربه خواهیم نمود.

اتاق فکر بازرگانی هر مجموعه می بایست در جهت اهداف و سیاستهای مجموعه و کمک به پیشبرد اهداف قدم بردارد . بخش بازرگانی به عنوان قلب تپنده شرکت وظیفه درآمدزایی برای شرکت را دارد . این درآمدزایی می بایست با برنامه ریزی ویژه و از پیش تعیین شده صورت پذیرد تا بتوان علاوه بر صادرات سهمی در بازارهای بین المللی دست و پا نموده و در نهایت برندسازی معتبری صورت پذیرد.